11 Pseudo-archeologie en het (politieke) misbruik ervan (4) - deel 1
11 Pseudo-archeologie en het (politieke) misbruik ervan (4) - deel 1
De Indonesische piramide van Gunung Padang
“Periplous” of “reisverslag”
Een reeks over geschiedenis, archeologie, pseudo-archeologie, bronnenonderzoek, mythologie, social media, politieke propaganda, conspiracies en gewoonweg nog meer geschiedenis...
Meer informatie over de reeks 'Periplous' en overzicht van de teksten
Gunung Padang is de laatste jaren enkele keren in het internationale nieuws geweest met betrekking tot de geschatte ouderdom en later de terugtrekking van de paper waarin dat beweerd werd. Ook in de Netflix-serie Ancient Apocalypse1 van journalist en zelfverklaard archeoloog Graham Hancock2 komt deze zogenaamde piramide van Gunung Padang voor, waarin Dr. Danny Hilman Natawidjaja3 een constructiedatum vooropstelt die nogal hoge ogen gooit.
Het Verhaal
Rogier Verbeek was een Nederlandse geoloog en ‘aardwetenschapper’ zoals dat toen heette die onder andere bekend geworden door zijn boek Krakatau (1885)4 waarmee hij vulkanologie als wetenschap op de voorgrond plaatste. Later, in 1891, schreef hij het minder bekende boek Oudheden van Java: lijst der voornaamste overblijfselen uit den hindoetijd op Java met eene oudheidkundige kaart.5 Daarin treffen we op p43 de eerste vermelding (in een Europese tekst) van Gunung Padang (of Goenoeng Padang) aan:
De eerstvolgende (vrijwel identieke) vermelding is er een door Nicolaas Johannes Krom in het van het Jaar Onzes Heeren 1914. Deze tekst was moeilijk te vinden6, maar met behulp van de website van historica Jarrah Sastrawan bleek hij uiteindelijk toch beschikbaar:
Voor de Soendanezen7 is deze plaats heilig, en zij geloven dat het het resultaat is van een poging van Koning Siliwangi8 om in één nacht een paleis te bouwen.
In de mondelinge traditie Pantun Sunda9 speelt koning Siliwangi een centrale rol. Hij wordt gezien als een groot koning van het hindoeïstische Soendase koninkrijk, en verhalen over zijn heerschappij beschrijven een tijdperk van welvaart en roem voor het Soendese volk. De Pantun Sunda is een episch verhaal dat wordt verteld tijdens uitvoeringen begeleid door muziek, waarin helden zoals Siliwangi avonturen beleven, nieuwe gebieden veroveren en dromen verwezenlijken. Deze orale tradities bevatten zowel historische als mythische elementen.
Koning Siliwangi wordt vaak geassocieerd met de heilige bergtoppen waar de Hyang10 – spirituele, goddelijke wezens – zouden wonen. Deze Hyang worden vereerd als beschermende voorouders die verbonden zijn met heilige plaatsen zoals bergen en vulkanen. Volgens de legende trok koning Siliwangi zich, na de val van de hoofdstad Pakuan Pajajaran, terug op de berg Salak. Hij weigerde zich tot de islam te bekeren en wilde geen strijd meer voeren. Uiteindelijk verdween hij mysterieus, een proces dat bekend staat als "ngahyang", waarbij hij veranderde in een heilige tijger, het symbool van de Soendanezen.
De verering van de Hyang, die al bestond voordat het hindoeïsme, boeddhisme en de islam hun intrede deden, heeft diepe wortels in het animisme11. De Hyang worden vaak gezien als onzichtbare entiteiten die verbonden zijn met de natuur, vooral met hoge bergen die als heilige plekken worden beschouwd. Deze bergachtige gebieden, zoals waar koning Siliwangi zijn toevlucht zocht, staan bekend als *Kahyangan*, het verblijf van de goden en voorouderlijke zielen.12
Het is niet bekend wanneer Siliwangi zou geleefd hebben of wie deze semi-legendarische koning eigenlijk was.13 Er zijn weinig aanwijzingen dat deze terrassen op slechts 1 nacht gebouwd zijn.
Onderzoek
Zoals geïllustreerd was Rogier Verbeek de eerste persoon die deze piramide in een tekst (die voor ons toegankelijk is) vermeldde. Daarbij baseerde hij zich op een (voor ons ontoegankelijk of zelfs verloren) verslag van een zekere “M. De Corte” uit 1890. Ik wou toch wat meer achterhalen over de eerste Nederlander die - als koloniaal onderzoeker en eerste witte westerling - Gunung Padang vermeldde. De ingang van deze leuke mini-konijnenpijp kan u vinden bij deze voetnoot.14 Kwestie van - in plaats van Graham Hancock - de eerste westerse ontdekker van Gunung Pandang, Johannes Franciscus de Corte de eer te geven die hij verdient. Na deze eerste verkenningen lag het onderzoek omtrent deze site lang stil:
“Na 1914 werd de site grotendeels vergeten tot 1979, toen een groep lokale boeren Gunung Padang herontdekte. Deze ontdekking trok al snel de aandacht van het Bandung Instituut voor Archeologie, het Directoraat voor Oudheden, PUSPAN (nu het Centrum voor Archeologisch Onderzoek en Ontwikkeling), de lokale overheid en verschillende gemeenschapsgroepen. Gedurende de jaren 1980 voerden deze organisaties gezamenlijk archeologisch onderzoek en restauratiewerkzaamheden uit bij Gunung Padang. In 1998 verklaarde het Indonesische Ministerie van Onderwijs en Cultuur het tot erfgoed van lokaal belang. Eind juni 2014 verklaarde het ministerie Gunung Padang tot National Site Area, met een totale oppervlakte van 29 hectare (72 acres). Op 1 oktober 2014 legden landmeters de opgravingsactiviteiten tijdelijk stil, in de hoop ze onder de nieuwe regering opnieuw te kunnen starten. De opgravingen van 2014 zijn bekritiseerd omdat ze niet goed zouden zijn uitgevoerd.”15
Wat is Gunung Padang?
Volgens Danny Hilman Natawidjaja is Gunung Padang een door een oude beschaving gebouwde piramide. Niet zomaar een oude beschaving, maar wegens ontbreken van enige culturele context zoals aanwijzingen dat er überhaupt een beschaving was die deze piramide kon gebouwd hebben, een verloren beschaving. Deze veronderstelde piramide is gelegen op een hoogte van 885 meter boven het zeeniveau. Daar, bovenop deze heuvel die eigenlijk een uitgedoofde vulkaan is, bevindt de locatie zich, verdeeld over vijf16 terrassen die worden omringd door stenen steunmuren. Deze terrassen zijn te bereiken via wel 370 opeenvolgende treden van andesiet-steen17, trappen die ongeveer 95 meter omhoog klimmen. De plek is bedekt met enorme, zeshoekige stenen zuilen van vulkanische oorsprong.18
“Gunung Padang bestaat uit een serie van vijf kunstmatige terrassen, één rechthoekig en vier trapeziumvormig, die één tot en met vijf voorkomen op opeenvolgend hogere hoogten. Deze terrassen worden ook opeenvolgend kleiner met de hoogte, met het eerste terras als het laagste en grootste en het vijfde terras als het hoogste en kleinste. Deze terrassen liggen langs een centrale, longitudinale NW-ZO as. Het zijn kunstmatige platforms die zijn gemaakt door hoge plekken te verlagen en lage plekken op te vullen met opvulmateriaal tot een vlak oppervlak werd bereikt. De perimeters van de terrassen bestaan uit keermuren gevormd door horizontaal gestapelde vulkanische veelhoekige kolommen die verticaal als palen zijn gebouwd. Het terrascomplex is toegankelijk via een centrale trap met 370 treden, een hellingshoek van 45 graden en een lengte van 110 m.”19
Gunung Padang is dus (voor zover we weten met de info hier nu beschikbaar in deze tekst) een pre-islamitische menselijke constructie op heuvel die bestaat uit een uitgedoofde vulkaan, bestaande uit het eerder al door Johannes Franciscus de Corte gesignaleerde andesiet-gesteente, dat gezien het een vulkanisch gesteente betreft logischerwijs van lokale oorsprong is en voortkomt uit erosieprocessen die hebben ingespeeld op de vulkaankegel waarop de stenen zich bevinden.
Ouderdom
Dat brengt ons vervolgens bij de ouderdom van deze trapeziumvormige terrassen. Er zijn hier 2 schattingen.
enerzijds is er de schatting door Lutfi Yondri20 van het Bureau voor Archaeologie in Bandung die de creatiedatum van de piramide ergens tussen de 2de en de 4de eeuw na Christus situeert. In Indionesië bevond men zich in die periode nog in de Late Steentijd. Harry Truman Simanjuntak21 van het Center for Prehistory and Austronesian Studies suggereert een nog latere datum, namelijk tussen de 6de en de 8ste eeuw.22 Er zouden potscherven gevonden zijn die gedateerd worden tussen 45 v.Chr. - 22n.Chr.23 Niet echt wat je oeroud noemt…
Anderzijds is er de “fringe schatting” van Danny Hilman Natawidjaja. Danny is naar Gunung Padang gegaan en heeft meerdere onderzoekingen gedaan, zoals grondboringen, seismlogisch onderzoek met behulp van ground penetrating radar, hij heeft proefsleuven gegraven. Helemaal onderaan in de heuvel trof hij een laag stenen aan die volgens hem niet op natuurlijke wijze aanbeland zijn. Ze lagen los op elkaar, maar aan de onderzijde was de verwering door het weer veel dieper teruggevonden op die bewuste stenen dan men zou verwachten. Wanneer een steen tegen een andere steen ligt, dan zou het weer enkel invloed hebben op het bovenste deel van deze steen en zou het gedeelte dieper in de spleet meer afgeschermd zijn voor het weer en dus minder verweerd zijn. Omwille hiervan is hij zeker dat de stenen omgedraaid zijn geweest (en dus eerst met de andere zijde naar boven lagen wat zou verklaren dat ze helemaal verweerd zijn), wat enkel kan als het door mensen gedaan werd. Hierdoor besloot hij dat organisch materiaal dat hier gevonden werd, antropogeen, van menselijke afkomst zou zijn en het dus een archeologische laag zou betreffen. Wanneer hij deze aarde (inderdaad ja, dat is het dus uiteindelijk, geen archeologisch artefact of zo, gewoon aarde) dateerde, kwam hij uit op een hele oude datum.
In ESS Open Archive beweerde hij in het artikel Evidences of Large pyramid-like structure predating 10,000 Year BP at Mount Padang, West Java, Indonesia: Applications of geological-geophysical methods to explore buried large archeological site dat het zou gaan om een constructie uit 10.000BP24 (BP = Before Present, 10.000 jaar oud dus, uit ongeveer 8.000v.Chr.). Maar goed, we zijn er nog niet.
Hierop volgde al snel kritiek van andere wetenschappers: zo stelde Sutikno Bronto dat het om de hals van een vulkaan ging, niet om een door mensen gemaakte berg.25 Helaas is dat artikel verdwenen uit de DOI-index sinds minstens 24 september 2024. Plots is het artikel zogezegd onbestaande (binnen de academische wereld). We vinden er wel nog een verwijzing naar terug op de site van het tijdschrift zelf: https://garuda.kemdikbud.go.id/journal/view/10104?issue=%20Vol%2017,%20No%201%20(2016):%20Jurnal%20Geologi%20dan%20Sumberdaya%20Mineral . Daar merken we dat het artikel niet meer op de oorspronkelijke bron te downloaden is, maar wel nog via Google Scholar: https://scholar.google.com/scholar?q=%2Bintitle%3A%22Geologi+Gunung+Padang+dan+Sekitarnya+Kabupaten+Cianjur++Jawa+Barat%22
We lezen als eindconclusie via Deepl Translate: “Conclusie:G. Padang is een hals/log van lava, bestaande uit andesietbasalt in de krater van de oude vulkaan Karyamukti van Tertiaire ouderdom. De brosse structuur van de
kolom van de vulkaanhals is ingestort, verspreid en vervolgens gerangschikt door mensen (in het verleden) als punten voor traditionele ceremonies. Vanwege bepaalde redenen (aardverschuivingen & aardbevingen?) werd dit gebied toen verlaten.”
Het is best mogelijk dat Sutikno Bronto een goede reden had om deze paper wat uit het zicht te laten verdwijnen… het zit namelijk zo: sinds Danny Hilman Natawidjaja het nieuws van zijn inschatting bekend maakte, geraakte de Indonesische president Susilo Bambang Yudhoyono26 erg geïnteresseerd.
”De president van Indonesië, Susilo Bambang Yudhoyono, heeft zelf
grote interesse getoond in de archeologische site sinds de opgravingen in 2012. Hij bezocht de site en feliciteerde de onderzoekers met hun spectaculaire vondst - de datering van de oudste piramide op de planeet, en moedigde hen enthousiast aan in de voortzetting van de studie door de financiering ervan. Dit was verpakt in een aura van een nationalistische kruistocht, van patriottische trots.”27, schrijft Garcia.
Misschien was het voor Sutikno’s carrière raadzaam dit nieuwe nationalistische symbool niet al te publiekelijk van z’n veronderstelde waarde te beroven.
Een archeoloog die niet bij naam genoemd wilde worden vanwege de betrokkenheid van de president van het land, verklaarde:“In de archeologie vinden we meestal eerst de 'cultuur' ... Nadat we de ouderdom van het artefact hebben achterhaald, gaan we op zoek naar historische verwijzingen naar beschavingen die rond die periode bestonden. Pas dan kunnen we het artefact historisch verklaren. In dit geval 'vonden' ze iets, dateerden het met koolstof en vervolgens lijkt het erop dat ze een beschaving rond die periode creëerden om hun vondst te verklaren.”28
Intussen voegde, Andy Arif, een voormalig activist en lid van Yudhoyono's Democratische Partij zich bij Danny Hilmans team. Vervolgens spraken 34 Indonesische archeologen zich in een petitie uit tegen de methoden en achterliggende motieven van het team Hilman-Arif.29
Op 15 september 2023 publiceeerde Archaeological Prospection een artikel van Natawidjaja et al., Geo-archaeological prospecting of Gunung Padang buried prehistoric pyramid in West Java, Indonesia, (online op 20.10.2023) waarin werd beweerd dat Gunung Padang de oudste piramide ter wereld is, die dateert van 27.000 jaar geleden.30
Onderzoekspaper
De onderzoekspaper van Dr. Danny Hilman Natawidjaja en collegae oogt indrukwekkend. Er werd heel wat onderzoek verricht. Boringen (core drilling), opgravingen (Shallow geophysical prospecting), koolstofatering,… Er werd gebruik gemaakt van hoogtechnologische technieken: electrical resistivity tomography31, ground penetrating radar32 en ST (seismic tomography33). Dat zijn technieken waarmee men via elektrische weerstand of via schokken opgewekt met explosieven tracht een 3D beeld te vormen van wat daaronder ligt.
Hier leidde dit tot 3D kaarten die hen deden veronderstellen dat er een holte onder de berg stenen zou liggen (de grote rondachtige blauwe vlek in het midden). Zij suggereerden dat de vindplaats niet alleen een eenvoudige megalithische structuur was, maar een oude piramide-achtige constructie begraven onder lagen van aarde, met meerdere bouwfasen verspreid over duizenden jaren. Ze stelden dat er onder de zichtbare stenen structuren mogelijk kamers of door mensen gemaakte constructies zouden zijn die dateren uit een tijd waarin de mens voornamelijk als jager-verzamelaar leefde.
Vervolgens kon men dan boringen doen naar gerichte doelen waar men vermoedt iets te gaan vinden dat van belang is.
In die boorkernen werd er in de onderste lagen dus aarde gevonden. Hierop werd de C-14 koolstof-datering toegepast in de veronderstelling dat de “organic soil” hier antropogeen zou zijn, archeologisch materiaal dus.
Vooral deze springt in het oog:
Dat is waanzinnig oud: daterend van tussen 25 337–24 941 BCE tot 24 772–24 525 BCE. (BCE = Before Common Era, of voor het jaar nul, of voor Christus).
Stel je voor, je doet opgravingen en doet een boring in een berg stenen van vulkanische oorsprong op een verweerde uitgedoofde kegelvormige vulkaanhals en doet proefboringen naar een veronderstelde holte in een vulkaankrater waarvan je gelooft dat die wel eens van menselijke oorsprong kan zijn ook al heeft nog niemand ooit van een beschaving gehoord daar in die periode, laat staan van een beschaving die groot en georiganiseerd genoeg is om een piramide van tientallen megaton bij elkaar te slepen en er ook nog in bleek geslaagd te zijn een grote verdwijntruuk te doen door niet één tand, geroosterde graankorrel, pijlpunt of potscherf na te laten. Helemaal onder die hoop stenen vindt je wat aarde (organic soil) onder een steen die wat verweerder is dan je verwacht en pats, je hebt een totaal onbekende beschaving ontdekt.
Dat klinkt ongeloofelijk en dat is het meer dan waarschijnlijk ook.
Vervolg binnenkort in deel 2 van dit artikel.
Ancient Apocalypse op Netflix: https://www.netflix.com/be/title/81211003
Graham Bruce Hancock is een Britse schrijver die pseudowetenschappelijke theorieën promoot over oude beschavingen en hypothetische verloren landen. Hancock speculeert dat een geavanceerde beschaving uit de ijstijd werd vernietigd in een cataclysme, maar dat de overlevenden hun kennis doorgaven aan jager-verzamelaars, waaruit de vroegst bekende beschavingen van het oude Egypte, Mesopotamië en Meso-Amerika ontstonden. https://en.wikipedia.org/wiki/Graham_Hancock
Dr Danny Hilman Natawidjaja is een Indonesische geoloog. In 2011 nam hij als hoofdgeoloog van het door de overheid gesponsorde Tim Terpadu Riset Mandiri (TTRM, 'Geïntegreerd en Onafhankelijk Onderzoeksteam') een leidende rol op zich bij het controversiële geologische onderzoek van de archeologische vindplaats Gunung Padang. Natawidjaja's conclusies trokken de aandacht van de Indonesische president Susilo Bambang Yudhoyono, die een taskforce oprichtte. https://en.wikipedia.org/wiki/Danny_Hilman_Natawidjaja
Verbeek, R. D. M., & Indies, D. E. (1886). Krakatau. Retrieved from https://books.google.be/books?id=6rgQAAAAIAAJ
Verbeek, R. D. M. (1891). Oudheden van Java: lijst der voornaamste overblijfselen uit den hindoetijd op Java met eene oudheidkundige kaart. Retrieved from https://books.google.be/books?id=UNeNVWfsb3oC&pg=PA43#v=onepage&q&f=false
Verschillende artikels vermelden “Rapporten van de Oudheidkundige Dienst in Nederlandsch-Indië 1913 , p54 als bron. In dat document was “Goenung Padang” echter niet terug te vinden. Wel in “Rapporten van den oudheidkundigen dienst in Nederlandsch Indië 1914. Inventaris der Hindoe-oudheden op den grondslag van Dr. R. O. M. VERBEEK's Oudheden van Java, samengesteld op het Oudheidkundig Bureau onder leiding van Dr. N. J. KRO M. EERSTE DEEL. Uitgegeven door 8ataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.”, p54
Te consulteren via : https://www.dropbox.com/s/tz0oq665px53c9b/Rapporten%20van%20de%20Oudheidkundige%20Commissie%3ADienst%20in%20Nederlandsch-Indi%C3%AB.zip?dl=0 , en in dat archief het bestand “rapporten-1914.pdf” met dank aan Jarrah Sastrawan voor het ter beschikking stellen van deze anders moeilijk vindbare tekst.
Vaak spreekt men ook van slechts 4 terrassen.
Andesiet, een stollingsgesteente, afkomstig van vulkanische activiteit. https://nl.wikipedia.org/wiki/Andesiet
Ramadina, S. P., & Fakultas Seni Rupa dan Desain, Institut Teknologi Bandung, Jalan Ganesa No. 10, Bandung 40132, Indonesia. (2013). Analisis Perupaan Situs Megalitik Gunung Padang di Cianjur, Jawa Barat. ITB Journal of Visual Art and Design, 4(1), 51–66. https://www.doi.org/10.5614/itbj.vad.2013.4.1.7
De Soendanezen zijn een etnische groep afkomstig uit het westelijke deel van het Indonesische eiland Java. Volgens de volkstelling van 2000 zijn ongeveer 31 miljoen mensen Soendanees. Daarmee zijn de Soendanezen de op een na grootste bevolkingsgroep van dit gebied, na de Javanen. Soendanezen zijn overwegend moslim en ze spreken Soendanees. De gemeenschappelijke identiteit die de Soendanezen met elkaar verbindt, is hun taal en cultuur. https://nl.wikipedia.org/wiki/Soendanezen
Koning Siliwangi of Prabu Siliwangi was een semi-legendarische koning van het Hindoe Sunda Koninkrijk in het pre-islamitische West-Java. https://en.wikipedia.org/wiki/King_Siliwangi
Pantun Sunda is een soort Soendanese orale vertelvoorstelling afgewisseld met liederen en muziek gespeeld op een kacapi, een soort citer. Een pantun is bedoeld om te worden voorgedragen tijdens een avondvullende voorstelling waarin één vertolker het verhaal vertelt van de inwijding van een held: De hoofdpersoon verlaat zijn koninkrijk om op zoek te gaan naar ervaringen, mooie prinsessen om zijn vrouw te worden, macht, andere koninkrijken voor de onderdaan, de verwezenlijking van een droom. (Rosidi, A., & Indonesia. (1984). Undang-Undang Hak Cipta, 1982 : pandangan seorang awam. Djambatan, p143) https://search.worldcat.org/nl/title/12443088
“Hyang (Kawi, Sundanees, Javaans en Balinees) is een voorstelling van het opperwezen in de oude mythologie van Java en Bali. De spirituele entiteit kan als goddelijk of als voorouderlijk worden beschouwd. De verering voor deze spirituele entiteit is terug te vinden in de volksreligies van Java en Bali, zoals het Sunda Wiwitan (ook bekend als Sundanisme of Cigugur Sundanisme), Kejawen (ook bekend als niet-monotheïstisch Javanisme), Kapitayan (ook bekend als monotheïstisch Javanisme) en Gama Tirta (ook bekend als Balinisme). Het rijk waar Hyang verblijft wordt de Kahyangan genoemd, wat een Oud-Javaanse term is die “de verblijfplaats van Hyang”, “deel van Hyang”, of “hemel” betekent.” (Zoetmulder, P.J. (1982), Old Javanese-English Dictionary, Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde. https://catalogue.leidenuniv.nl/discovery/fulldisplay/
alma990032212400302711/31UKB_LEU:UBL_V1)
Wikipedia vermeldt inderdaad “M. De Corte”. Ik vroeg me af wie dit dan was. Ik vond geen informatie in verband met een “M. De Corte”. Een verder zoeken in het boek Verbeek, R. D. M. (1891). Oudheden van Java: lijst der voornaamste overblijfselen uit den hindoetijd op Java met eene oudheidkundige kaart. (https://books.google.be/books?id=UNeNVWfsb3oC&pg=PA43#v=onepage&q&f=false) leert ons een beetje meer over De Corte. Op de inleidende pagina vi van het boek vinden we de volgende vermelding:
Gewapend met de correcte naam vonden we een klein beetje meer informatie: hij blijkt bekend als mapmaker op https://historicalmaps.yale-nus.edu.sg/?f%5Bdc_creator_sm%5D%5B%5D=Corte%2C+J.F.+de&f%5Bdc_economic_sm%5D%5B%5D=Mining&f%5Bdc_language_sm%5D%5B%5D=Dutch&f%5Bdc_locationdetail_sm%5D%5B%5D=Sumatra&search_field=all_fields&view=gallery en ook op https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/4.KIVI en https://digitalecollecties.vu.nl/digital/collection/krt/id/3876/ .
Via https://www.openarchieven.nl/ghn:a04da488-c359-102c-8728-005056a23d00 vond ik https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/index/nt00286/a04da488-c359-102c-8728-005056a23d00 en vervolgens op folio 117 “Oost-Indië: Stamboeken Ambtenaren en Gouvernementsmarine” de naam Johannes Franciscus de Corte (met kleine d), zonder geboortedatum, een mijnbouwer en opzichter die opklom en na meerder overplaatsingen naar en in Java en het verwerven van meerdere onderscheidingen overleden is in Batavia in 1927
Bron folio 117: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/2.10.36.22/invnr/920/file/NL-HaNA_2.10.36.22_920_0062?eadID=2.10.36.22&unitID=920&query=
“Animisme (Latijn anima = 'geest', 'ziel') is het filosofisch, religieus of spiritueel concept waarbij zielen of geesten niet alleen bestaan in mensen en dieren, maar ook in planten, stenen of natuurlijke fenomenen zoals donder en geografische zoals bergen en rivieren. Animisme wijst verder ook bezieling toe aan abstracte concepten zoals woorden, eigennamen of metaforen uit de mythologie. Religies waarin animisme voorkomt behoren meestal tot volksgeloof of etnische religies zoals sjamanisme, shinto of bepaalde stromingen binnen het hindoeïsme.” Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Animisme_(religie)
De samengestelde legendes van koning Siliwangi komen niet altijd overeen met historische feiten en verslagen, omdat sommige gebeurtenissen vaag zijn en niet overeenkomen met het leven van de historische Sri Baduga Maharaja. Bijvoorbeeld, de val van Pajajaran vindt plaats in latere tijden, tijdens de regering van latere Sunda koningen, de achter-achterkleinzoon van Sri Baduga. Sommige legenden lijken de reeks van laatste Sunda koningen simpelweg te identificeren als Siliwangi. Deze legenden proberen echter de historische gebeurtenissen van het Sunda koninkrijk en zijn relatie met de sultanaten van Cirebon en Banten te verklaren.
Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/King_Siliwangi#Possible_historic_characters
Naar: https://en.wikipedia.org/wiki/Gunung_Padang.
Bron: Pérez García, Víctor Lluís (2017). “Gunung Padang and Indo-Malay Megalithism: Archeology and Pseudoarchaeology.” Arqueoweb: Journal of Archeology on the Internet. 18 (1). p62–104. https://webs.ucm.es/info/arqueoweb/pdf/18/04_PerezGarcia.pdf
Ik kon uit de naam niet opmaken of Lutfi een mannen- of een vrouwennaam was. Zodoende: https://www.instagram.com/lutfiyondri/ . Ik zal dus “hij” schrijven.
Utomo, Yunanto Wiji (6 June 2014). "Mari Terbang ke Atas Situs Megalitikum Gunung Padang" http://sains.kompas.com/read/2014/06/06/1957144/Mari.Terbang.ke.Atas.Situs.Megalitikum.Gunung.Padang (vertaal met Google Translate).
Prasetyo, Bagyo (2015). Megalitik: Fenomena yang berkembang di Indonesia [Megalithic: A phenomenon that florished in Indonesia]. Jakarta: Pusat Penelitian Arkeologi Nasional. p61. https://repositori.kemdikbud.go.id/4657
Natawidjaja, Danny Hilman; Bachtiar, Andang; Endar, Bagus; Daryono, Mudrik; Subandrio, Andri (12 December 2018). "Evidences of Large pyramid-like structure predating 10,000 Year BP at Mount Padang, West Java, Indonesia: Applications of geological-geophysical methods to explore buried large archeological site – ESS Open Archive". essopenarchive.org. doi:10.1002/essoar.10500119.1. S2CID 134741353
Bronto, Sutikno; Langi, Billy B (2017). "Geologi Gunung Padang dan Sekitarnya, Kabupaten Cianjur–Jawa Barat" [Geology of Mount Padang and its Surroundings, Cianjur Regency–West Java]. Jurnal Geologi Dan Sumberdaya Mineral. 17 (1): 37–49. https://doi.org/10.33332%2Fjgsm.geologi.v17i1.28
Pérez García, Víctor Lluís (2017). "Gunung Padang y el megalitismo indo-malayo: Arqueología y pseudoarqueología" [Gunung Padang and Indo-Malay Megalithism: Archeology and Pseudoarchaeology] (PDF). Arqueoweb: Journal of Archeology on the Internet. 18 (1): 62–104. , op p67 . origineel: https://webs.ucm.es/info/arqueoweb/pdf/18/04_PerezGarcia.pdf
Bachelard, Michael (27 July 2013). "Digging for the truth at controversial megalithic site. Sydney Morning Herald, 27 July 2013" https://www.smh.com.au/world/digging-for-the-truth-at-controversial-megalithic-site-20130726-2qphb.html
ibidem
Natawidjaja, D. H., Bachtiar, A., Nurhandoko, B. E. B., Akbar, A., Purajatnika, P., Daryono, M. R., … Maulana, Y. (2024). RETRACTED: Geo‐archaeological prospecting of Gunung Padang buried prehistoric pyramid in West Java, Indonesia. Archaeological Prospection, 31(2). doi:10.1002/arp.1912 https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/arp.1912