Besloten is niet privaat
Reeds enige dagen is er tumult op internet omwille van het feit dat het gerecht een groep van leerkrachten onderzoekt, zo te lezen naar aanleiding van berichten in een “besloten chatgroep”. Het lijkt alsof de helft van verenigd Twitterstan gelooft dat de vrijheid van meningsuiting in het gedrang komt en men “niets meer mag zeggen".
Interessant om hier vragen bij te hebben… Wat met vrijheid van meningsuiting? Collega Mattias Desmet vond het nuttig hier iets over neer te pennen. Dat leest u hier: https://doorbraak.be/over-smeerlapperij-in-besloten-whatsapp-groepjes/ . We merken dat hij vooral aandacht heeft voor wat men samenvattend de gedachtepolitie zou heten. Hij schrijft ook over privé vs publiek.
Naar aanleiding daarvan dit persoonlijke schrijven gericht aan Mattias, aangezien hij vaak - terecht - zijn beklag doet dat men over hem spreekt maar niet met hem.
Beste Mattias,
ik lees dat je eerlijk zegt niet te weten waarover het gaat. Dat is fair. Teneinde je te informeren enige berichten van mensen dichterbij de situatie, die ze postten op de Fb-pagina van Steve Van Herreweghe, je kan ze daar zelf lezen : Fb-pagina Steve
"Ik ken een slachtoffer van een van deze leerkrachten en heb gehoord hoe deze groep zich profileert op en buiten school. Geloof me, hun ongepast gedrag gaat veel verder dan waarover hier sprake is. Er zijn al jaren klachten (tot bij politie toe) over deze groep sportleerkrachten, voornamelijk van ouders/collega’s/leerlingen, maar ook van mensen uit hun omgeving. Directie heeft hen al die tijd een hand boven het hoofd gehouden, omdat ze onaantastbaar leken door hun vaste benoeming. Ze overschrijden heel wat grenzen van anderen en al zeker die van minderjarigen. Het is ziekelijk en gestoord, ik ben zelf leerkracht en was geshockeerd toen ik uit eerste hand hoorde tot wat ze in staat zijn."
Of nog eentje:
"Ik vind dit een moeilijke Steve, mede omdat de oudste hier op die school zit en iedereen er ginds er terecht niet goed van is. Ik heb ook iets meer inside informatie. Ik zou het in ieder geval heel moeilijk hebben vader zijnde als 11 leerkrachten expliciet seksueel getinte berichten rondsturen over mijn dochter en wat ze met haar zouden willen doen. Om maar iets te zeggen.. En je kunt wel zeggen dat er geen schade is aangedaan geweest maar wat als het niet bij die berichten was gebleven?"
In hoeverre deze berichten kloppen weet ik niet, maar deze berichten schetsen en mogelijke en te overwegen context. Meer info over de situatie vind je hier: https://www.demorgen.be/nieuws/dit-moest-ooit-mislopen-maar-de-bom-is-nog-laat-gebarsten-hoe-leerkrachten-van-sportschool-hasselt-zich-bezondigden-aan-racisme-en-homofobie~b8dd31c5
Enkele bedenkingen na het lezen van je tekst en deze berichten:
- Wanneer je posts zoals de jouwe de wereld in stuurt, is het ook handig even het juridische aspect af te toetsen. Zo kunnen we het volgende lezen:
Zijn berichten in een besloten WhatsApp-groep privé?
"Mensen hebben vaak een verkeerd beeld van wat besloten of privé nu eigenlijk is", legt een jurist van het gelijkekansencentrum Unia uit. "In het geval van de geschorste leerkrachten in Hasselt gaat het om communicatie in een groep, en dat wordt wettelijk gezien als openbaar, ook al is die groep besloten. Alleen een-op-eencommunicatie is privé."
Ook Vicky Buelens, advocate gespecialiseerd in arbeidsrecht, bevestigt dat berichten in een besloten groep bestraft kunnen worden. "De wet maakt geen onderscheid tussen virtuele en fysieke communicatie, maar stelt gewoon dat de communicatie moet gebeuren in het openbaar: die plek moet niet voor iedereen toegankelijk zijn, maar wel moeten meerdere mensen het recht hebben om die plek te bezoeken. En dan gelden er bepaalde beperkingen op het recht op vrije meningsuiting waar je rekening mee moet houden."
Dat wil niet zeggen dat jouw werkgever nu al jouw WhatsApp-berichten kan opvragen en inlezen, legt privacy-expert Magali Feys uit. "In dit geval zijn de berichten door een van de leden tot bij de directie gebracht. Als die berichten niet door de beugel kunnen, dan moet de school in die professionele context een onderzoek starten. Als er louter wordt gemeld over discriminerende berichten, dan kan de school niet zomaar die berichten opvragen. Eerst moet er een feitelijk onderzoek gedaan worden naar bijvoorbeeld wangedrag op de werkvloer." (Bron: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/04/19/wat-mag-er-in-een-whatsapp-groep-wel-of-niet/)
- eens je met meer dan 2 bent spreekt men juridische gezien dus eigenlijk niet meer over een privaat gesprek. Vanaf dan heeft het gesprek een publiek karakter. Mensen leren nu nieuwe technologieën gebruiken om te communiceren, maar hebben nog niet geheel door wat de implicaties zijn van de verschillende communicatievormen. Er lijken nogal wat misvattingen te bestaan hieromtrent. Vaak weet men niet goed wat private of publieke communicatie is op sociale media . In plaats van mensen te bevestigen in hun niet-begrijpen kan men ze ook wat bijleren…
- een groep collega's is - en ik weet dat de grens hier vaag is - is geen groep vrienden. Je collega's zijn niet je vrienden maar mensen met wie je professionele relaties onderhoudt en die dus ook kunnen wensen dat je je professioneel gedraagt. Doorgaans betekent dat dat je je private smeerlapperij voor jezelf houdt of één-op-een deelt.
-Het betrof dus naar verluid in de media een niet-privaat (want meer dan 2) Whatsapp -groepje van mensen die geen vrienden zijn (want het waren collega's). Eigenlijk komt dit overeen met wat leraars onder elkaar zouden kunnen zeggen in de leraarskamer (fysiek of virtueel, maakt geen verschil). Ik ben benieuwd welke collega-leerkracht zich geen vragen zou stellen in het hypothetische geval bij een andere leerkracht die onder collega's in de leraarskamer expliciet bv loopt te geilen op een leerlinge van bv 13j. Ik weet uiteindelijk niet wat er geschreven werd in deze casus. Doorgaans zal deze zich toch wel afvragen of deze persoon wel geschikt is om les te geven. Als er iets is dat de psychoanalyse ons bijgebracht heeft over een discours dan is dat toch Lacan's discourstheorie die ons oa toont dat de positie van waaruit men iets zegt over iets of iemand tegenover een ander invloed heeft op de vorm en de effecten van het discours en de positie van de ander zelf. Reduceren tot object door middel van een (meester)discours lijkt me niet echt groeibevorderend voor een subject.
- is het niet moedig en prachtig van die ene leerkracht dat die er niet gewoon op stond te kijken en te genieten maar "waarachtig spreken" beoefende? Stel nu dat er wel iets gebeurd was met één der kinderen, wat zou dan het verhaal geweest zijn? Dat ze geïndoctrineerd door de groepsgeest niet meer zelfstandig dierven denken en er gewoon op stonden te kijken, dat ze deden wat de meerderheid deed... (Cfr het Ash-experiment waarbij iedereen meegaat met de meerderheid). Cfr Bystander-effect... Dan zou die leerkracht die nu klokkenluider gespeeld heeft als medeplichtig gezien worden... Er gewoon simpel bij staan en het laten gebeuren... Is dat niet een vorm van de banaliteit van het kwade?
-Ik snap dat dit voor jou past in een verhaal dat je al een tijd vertelt, over het dwingende karakter van de groepsgeest, maar misschien is het nuttiger dit nu niet alleen toe te passen op de samenleving as such, maar ook op wat er in dat Whatsapp-groepje gebeurde. Bovendien zou het nuttig zijn inzichten over het discours en z'n effecten, publiek vs privaat, etc te betrekken in je analyse en niet alleen toe te spitsen op datgene wat jou nu goed uitkomt om nog maar eens ergens een totalitair trekje te ontwaren…
-Indien men ervan uitgaat dat het gerecht nog steeds werkt zoals het altijd al werkte, zonder dat er een nieuwe toename is van de inbreuk op de privacy, en indien men zich baseert op het bericht dat stelt dat er al jaren problemen waren en meldingen gemaakt werden… dan kan men er van uit gaan dat er eerst een klacht was, dat er nadien een leerkracht uit de biecht geklapt heeft, men vervolgens een onderzoek opgestart heeft teneinde bewijzen te vinden, oa in interprofessionele uitwisselingen tussen collegae. Dergelijke zaken gebeuren al jaren in het gerecht: iemand pleegt bv zedenfeiten waarna men pc's en gsm's in beslag neemt teneinde beter zicht te krijgen op de persoon van de verdachte en eventueel aanvullend bewijsmateriaal te verzamelen. Zo kan na de klacht van 1 ouder dat zijn of haar kind via internet door een leerkracht gegroomd werd, komen bovendrijven dat er nog 399 ! andere kinderen gegroomd werden. https://m.nieuwsblad.be/cnt/dmf20230427_93439887 . Ooit heb ik een gerechtsdeskundig onderzoek gedaan waarbij dergelijk in beslag genomen materiaal trouwens het enige materiaal was dat de onschuld van de persoon kon aantonen (Whatsapp-berichten kunnen vervalst worden met bv Whatsprank) . Mijn inziens is er dus niet plots een beweging aan de gang waarbij de gedachtenpolitie komt binnenkijken in je conversaties op sociale media om je nadien te bestraffen… en indien dat dan toch aan de gang zou zijn, dan illustreert deze casus dat toch niet mijn inziens.
Nog een laatste iets: in de lijn met het (enigszins wankel onderbouwde maar overwegenswaardige) contra-argument van Breggins aan jouw adres dat je aan victim blaming doet, lijk je het hier op te nemen voor (vooralsnog onschuldige maar volgens de berichtgeving mogelijk) grensoverschrijdende leerkrachten en kies je schijnbaar wederom precies niet echt pro de slachtoffers…). Misschien is het nuttig je positie hieromtrent nog te verduidelijken?
Beste groet,
Wouter Mareels