07 Het graf van Merlijn
Een informatief rondje bronnen checken.
“Periplous” of “reisverslag”
Een reeks over geschiedenis, archeologie, pseudo-archeologie, bronnenonderzoek, mythologie, social media, politieke propaganda, conspiracies en gewoonweg nog meer geschiedenis...
Meer informatie over de reeks 'Periplous' en overzicht van de teksten
In Het Belang van Limburg verscheen een artikel dat eerder ook in The Herald en The Daily Mail verscheen, naar ze aangeven.
https://m.hbvl.be/cnt/dmf20240909_96810204
Het artikel heeft zowel een titel (Is het graf van Merlijn gevonden?) als een inleiding (Archeologen suggereren dat ze mogelijk het graf gevonden hebben van Merlijn ‘de tovenaar’) die sterk suggereren dat het graf mogelijk gevonden werd. Dat zou toch wel speciaal zijn, zo’n vondst ! MAar zou het graf echte gevonden zijn? We gaan even op onderzoek.
Wie was Merlijn? Merlijn is een figuur die tot de verbeelding spreekt. We kennen hem onder andere uit de verhalen rond Koning Arthur1. De bekende weergave van Merlijn, voortkomend uit een mix van historische en mythische karakters, heeft ons bereikt via de pseudohistorische auteur Geoffrey van Monmouth2. Vermoed wordt dat Van Monmouth twee verschillende druïden 'samensmolt' tot de Merlijn zoals wij die nu kennen: Myrddin Wyltt, Myrddin Emrys en Ambrosius Aurelianus.
Ambrosius Aurelianus, in het Welsh bekend als Emrys Wledig en in het Engels vertaald als Ambrose Aurelian, was een invloedrijke leider van de Romano-Britten. Volgens de geschriften van Gildas wist hij in de 5e eeuw een belangrijke overwinning te behalen op de Anglo-Saksen. Zijn naam verschijnt ook in de Britse legenden, beginnend met de Historia Brittonum uit de 9e eeuw. Geoffrey van Monmouth gaf hem later een prominente rol in zijn verhalen, waarin hij Ambrosius afschildert als de oom van koning Arthur en de broer van Uther Pendragon, Arthurs vader. In deze versies wordt hij voorgesteld als een heerser die zowel vóór als na hen beiden regeerde.
Elementen van Ambrosius Aurelianus, de traditionele krijgerkoning, worden door Geoffrey gebruikt voor andere personages. De veronderstelde bovennatuurlijke krachten van Ambrosius worden doorgegeven aan Merlijn. Merken de gelijkaardigheid in naam: deze Ambrosius heette, net als één der Merlijn-figuren Emrys. Er zijn nog veel meer overlappen en de naam duikt nog in meerdere teksten op, daarover kan men elders verder lezen3. Zon vindt men Myrddin dan weer terug in de 12de-eeuwse Annales Cambriae, bij een vermelding te verbinden is aan de datum 5734.
Myrddin Wyltt, dat is Myrddin de Wilde (bekend als Merlinus Caledonensis of Merlin Sylvestris (“van de bossen”) in latere teksten beïnvloed door Geoffrey. Myrddin Wyllt had echter niets van doen met koning Arthur. De legende van Myrddin vertoont overeenkomsten met een verhaal uit het noorden van Wales en het zuiden van Schotland over de dolende profeet Lailoken (Laleocen). In de Welshe poëzie was Myrddin een bard die door de gruwelen van de oorlog gek geworden was. Na deze verschrikkingen ontvluchtte hij de beschaving en transformeerde hij in een wilde man van het bos in de 6e eeuw. Hij zwierf door het Caledonische Woud totdat hij zijn waanzin overwon, dankzij Kentigern, die ook wel bekendstaat als Sint Mungo5.
In het verhaal van Sint Kentigern schrijft men “Er was eens een dwaas man, bekend als Laleocen, die woonde in of nabij het dorp Peartnach.” Er was ook een verhaal uit de late 15e eeuw: Lailoken en Kentigern, waarin staat: "...sommigen beweren dat hij Merlynum werd genoemd."6
We ontdekken tijdens onze online zoektocht ook nog dat Merlin ook als bijvoeglijk naamwoord kan worden gebruikt, in dat geval zou hij "De Merlin" genoemd moeten worden, afgeleid van het Franse woord merle, wat “zwartborst” betekent.7 Vita Merlini Silvestris, oftewel 'Het Leven van Merlin van het Woud', vertelt weer het verhaal van een wilde man die verbannen werd naar de wildernis vanwege de verschrikkelijke slachting die hij had veroorzaakt tijdens een grote strijd in het noorden van Cumbria. ‘qui Lailoken vocabatur quem quidam dicunt fuisse Merlynum qui erat Britonibus quasi propheta singularis” "- “Zijn naam was Lailoken. Sommigen beweren dat hij Merlin was, die onder de Britten als een unieke profeet werd beschouwd”.
Myrddin wordt vooral geassocieerd met de Slag bij Arfderydd8 die plaatsvond in 573 in Cumberland (nu Cumbria) en het gebied net ten noorden daarvan, over de grens in het huidige Schotland. Men meent dat dat in de buurt van Carlisle9 was. Myrddin vocht aan de zijde die verloor, en na de strijd raakte hij in een staat van waanzin.
Hoe raakte Drumelzier, de plaats van de vermeende vondst van het graf van Merlijn, dan verbonden aan de Merlijn-legenden?
De *Vita* bevat eigenlijk twee afzonderlijke verhalen over Lailoken. In het eerste verhaal zoekt Lailoken vergiffenis bij St. Kentigern voor zijn zonden. Hij vraagt drie keer om genade, en telkens voorspelt hij een andere manier waarop hij zal sterven: hij zal worden verpletterd door stenen en knuppels, gespietst door een scherpe houten paal, en tenslotte verdrinken. Nadat St. Kentigern hem zijn zegen heeft gegeven, doet Lailoken nog een voorspelling: in datzelfde jaar zullen de machtigste koning van Brittannië, de vroomste bisschop en de edelste heer hem in de dood volgen.
In het tweede verhaal zit Lailoken gevangen bij een onderkoning genaamd Meldred, die hem vasthoudt bij zijn "hoogstaande troon" in Dunmeller. Na drie dagen legt Lailoken Meldred drie cryptische raadsels voor. De verbijsterde koning, die niet tot een oplossing kan komen, belooft hem vrijheid in ruil voor uitleg. Lailoken voorspelt zijn naderende driedubbele dood en vraagt om begraven te worden aan de oostkant van de Tweed, bij de samenvloeiing met de Powsail Burn. Hoewel de koning hiermee instemt, slaat zijn stemming om wanneer de raadsels onthullen dat de koningin hem ontrouw is geweest. Woedend laat hij Lailoken vertrekken, maar de wrok van de koningin blijft bestaan. Jaren later nemen haar herders wraak wanneer ze Lailoken tegenkomen; ze bekogelen hem met stenen en knuppels terwijl hij langs Dunmeller wandelt. In zijn laatste ogenblikken valt Lailoken in de Tweed, waar hij op de scherpe paal van een visnet terechtkomt en verdrinkt met zijn gezicht naar beneden. Hiermee komt zijn voorspelling uit, en Meldred laat hem begraven op de door hem gekozen plek aan de rivier.
Dunmeller bij de Tweed is het hedendaagse Drumelzier10, van daar de link.
Bronnen - onderzoek
Zoals steeds is het nuttig bij het lezen de bronnen waarnaar men verwijst na te gaan. Het wetenschappelijke artikel waarnaar gelink wordt (https://archaeologyreportsonline.com/PDF/ARO56_Ancient_Tweeddale.pdf), net als en een goed geïnformeerd Engelstalig artikel dat ik vond na een beetje zoeken (https://the-past.com/feature/unearthing-ancient-tweeddale-merlins-grave-and-other-lost-stories-embedded-in-the-landscape/) suggeren echter van niet.
De archeologen beweren niet dat het graf gevonden werd.
Toegegeven, het oorspronkelijk bronartikel van The Daily Mail/ Telegraph (https://www.dailymail.co.uk/news/article-13827331/amp/Magical-discovery-Vital-clues-search-Merlins-grave-Scotland.html) is wat sensatiezoekend en misleidend.
Maar uiteindelijk menen de onderzoekers dat één van de verschillende Merlijn-legendes mogelijk z'n oorsprong daar ergens in dat gebied heeft, dat zeker wel, en dat er tegelijk ook wel archeologische vondsten uit de periode van de vermoedelijke oorsprong van de legende daar te vinden waren : zo vond men heuveltopforten gebouwd op de resten van een ouder fort, stammend uit de 6de eeuw (vergelijk met de datum 573).
Omstreeks de 6de eeuw zag dit fort er waarschijnlijk zo uit:
Op de plek waar het graf van Merlijn vermoed werd omdat deze al heel lang die naam draagt vond men niets. Enkele meters verderop vond men wel een put, misschien met afval, misschien een graf, men weet het niet want men had geen toestemming om op te graven. Er is dus ook geen datering.
Op nog een andere plek vonden ze 'nog andere graven', oa uit die periode van het ontstaan van de legende, maar de rijkere graven waren uit de bronstijd, 1800 jaar ouder en duidelijk dus niet gerelateerd aan de periode van Merlijn.
Zodoende kan men aan de hand van voorliggende informatie alleen maar stellen dat er gedurende dat het verhaal over Merlijn daar ontstond, menselijke activiteit was.
Dit biedt weinig aanwijzingen dat Merlijns graf op zich zou gevonden zijn, reden waarom de archeologen in het wetenschappelijke artikel dat ook nergens beweren.
Het artikel in het belang van Limburg stelt:
"Archeologen denken nu dat ze in Schotland belangrijke aanwijzingen hebben gevonden in de zoektocht naar het graf van Merlijn. Ze hebben naar eigen zeggen een ‘belangrijke’ begraafplaats gevonden bij het dorp Drumelzier, zo’n 50 kilometer ten zuiden van Edinburgh. Ze menen dat er “twee personen met een uitzonderlijke elitestatus begraven liggen”, luidt het in een lijvig rapport."
De afzonderlijke delen kloppen, maar de wijze waarop het aan elkaar hangt niet en die wekt verkeerdelijk de indruk dat het graf van Merlijn, (waarvan we ons wel kunnen voorstellen dat ze die een elitestatus toekenden) mogelijk gevonden werd. Dat graf heeft gezien de ouderdom niéts met Merlijn te maken.
Waarheidsgetrouwer is denk ik van het zo weer te geven:
"Gedurende de zoektocht naar Merlijns graf vonden ze niets op de aangewezen plek, maar even verderop was er wel iets dat misschien een graf was maar dat ze niet mochten opgraven. Het is niet bekend of dat graf uit dezelfde periode stamt als de persoon waarop de legende zich baseert. Ze hebben ook nog iets anders gevonden uit een andere periode, een ‘belangrijke’ begraafplaats nabij het dorp Drumelzier, zo’n 50 kilometer ten zuiden van Edinburgh. Ze menen dat er “twee personen met een uitzonderlijke elitestatus begraven liggen”, luidt het in een lijvig rapport."
Besluit:
helaas werd het graf van Merlijn niet gevonden. Zi is informatie op het internet soms ook gewoon foutief, zonder dat er echt een manipulatief plan achter zit. Men kan hooguit vermoeden dat de auteur niet echt de moeite nam de bronnen waarnaar hijzelf verwees na te gaan. En een artikel is natuurlijk ook meer clickbait met de suggestie dat het graf gevonden werd, dan wanneer men zou stellen dat het niet gevonden werd.
P.s.: Het Belang van Limburg reageerde niet op de suggestie het artikel aan te passen opdat men niet zo menen dat Merlijns graf weldegelijk zou gevonden zijn.
Reno, Frank D. (1996), "Ambrosius Aurelianus: History and Tradition", The Historic King Arthur: Authenticating the Celtic hero of post-Roman Britain.
MacQueen, W. and MacQueen, J. (1989) "Vita Merlini Silvestris" Scottish Studies 29: 77-93
Markale, J (1995). Belle N. Burke (trans) Merlin: Priest of Nature. Inner Traditions. ISBN 978-0-89281-517-3. (Originally Merlin L'Enchanteur, 1981.l)